İntifa Hakkı Nedir?
İNTİFA HAKKI NEDİR?
İntifa hakkı; hak sahibine hakkın konusu olan şeyi tam bir biçimde kullanma ve faydalanma hakkı veren ayni bir haktır. 4721 sayılı Medeni Kanun’un 794. maddesinde düzenlenen intifa hakkı, taşınırlar, taşınmazlar, haklar veya bir mal varlığı üzerinde tesis edilebilir. İntifa hakkının konusu şeyin çıplak mülkiyeti mülkiyet hakkı sahibinde kalmakta, intifa hakkı sahibi eşyayı kullanma ve yararlanma hakkına sahip olmaktadır. İntifa hakkı, mülkiyet hakkından sonra en geniş koruma ve kullanma imkanı sağlayan ayni hak olarak kabul edilmektedir. Hak sahibine mülkiyet hakkından sonra en çok kullanma ve faydalanma imkanı sağlayan ayni bir haktır. İntifa hakkını düzenleyen hukuki ilişkide aksi kararlaştırılmadıkça, hakkın konusu olan şeyden tam ve sınırsız bir faydalanma hakkı sağlar. Mülkiyet hakkı sahibi sadece mülkiyet hakkını üçüncü kişilere devredebilir, ancak kullanma ve yararlanma yetkisi intifa hakkı sahibinde kalır. Ancak, intifa hakkı sahibi intifa konusu şeyi hem kullanabilir hem de başkasına kullandırabilir.
İntifa hakkı bedelli veya bedelsiz tesis edilebilir. İntifa hakkının kurulması konusuna göre farklı şekil koşullarına tabidir. Taşınmaz mallar üzerinde intifa hakkı, resmi senedin düzenlenerek tapuya tescili ile kurulur. Taşınır mallarda taşınır malın zilyetliğinin intifa hakkı sahibine geçirilmesiyle kurulur. Alacaklar üzerinde intifa hakkı ise alacağın devri (temliki) veya kıymetli evrakın teslimi suretiyle kurulabilir (TMK m.795).İntifa hakkı devredilemez. İntifa hakkı başkasından devir alınmak suretiyle kazanılamaz. Ancak intifa hakkının kullanılmasının devredilmesi mümkündür. Sözleşmede aksine hüküm yoksa veya durum ve koşullardan hak sahibince şahsen kullanılması gerektiği anlaşılmıyorsa, intifa hakkının kullanılması başkasına devredilebilir. Bu takdirde malik, haklarını, devralana karşı doğrudan doğruya ileri sürebilir. (TMK 806). Örneğin, intifa hakkı sahibi intifa konusu taşınmazı kira sözleşmesiyle başkasının kullanımına bırakabilir. İntifa hakkının kendisi ise sözleşme yoluyla başkasına devredilemez. İntifa hakkı, gerçek kişilerde hak sahibinin ölümüyle birlikte kendiliğinden sona erer. Çünkü şahsa bağlı bir irtifak hakkı olarak düzenlenmiştir, bu nedenle mirasçılara intikal etmemektedir. İntifa hakkı, gerçek kişiler lehine tesis edilebileceği gibi tüzel kişiler lehine de tesis edebilir. Tüzel kişilerde en fazla 100 yılık bir süre için intifa hakkı tesis edilebilir (TMK m.797). İntifa hakkı sahibi aynı zamanda malın zilyetliğine sahiptir. Bu nedenle intifa hakkı sahibi mülkiyet hakkı sahibinin haiz olduğu dava haklarını da kullanabilir. Örneğin, Haksız işgal halinde intifa hakkı sahibi el atmanın önlenmesi veya ecrimisil davası gibi davaları açma hakkına sahiptir. İntifa hakkı, sahibine yararlanma yetkisi sağlayan bir hak olduğundan muvazaa hükümleri uygulanmaz.
İNTİFA HAKKI NE ŞEKİLDE KURULABİLİR ?
İntifa Hakkının Sözleşmeyle Kurulması: İntifa hakkı, en çok sözleşme yoluyla kurulmaktadır. Taşınmaz mallar üzerinde intifa hakkı, tapu memuru tarafından resmi senedin (sözleşmenin) düzenlenerek tapuya tescil edilmesiyle kazanılmaktadır. Taşınırlarda intifa hakkı, sözleşmenin yapılmasıyla birlikte taşınır eşya zilyetliğinin intifa hakkı sahibine geçirilmesiyle kurulur. Alacaklar üzerinde intifa hakkı ise; sözleşme yoluyla intifa hakkının temliki, kıymetli evrakın teslimi suretiyle kurulabilir. (TMK m.795)
İntifa Hakkının Tek Taraflı Hukuki İşlemle Kurulması: İntifa hakkı, iki taraflı hukuki bir işlem olan sözleşmeyle kurulabileceği gibi tek taraflı bir hukuki işlemle de kurulabilir. Örneğin, miras bırakan tek taraflı bir hukuki işlem olan vasiyetname yoluyla mirasçıları veya üçüncü kişi lehine intifa hakkı kurabilir.
Kanuni İntifa Hakkı: Kanuni intifa hakkı, kanundaki özel düzenleme nedeniyle kurulan intifa hakkıdır. Özellikle belirtelim ki; taşınmaz üzerindeki yasal intifa hakkı tapu kütüğüne tescil edilmemiş olsa bile, durumu bilenlere karşı ileri sürülebilir. Tescil edilmiş ise, herkese karşı ileri sürülebilir (MK m.795/3).
İNTİFA HAKKININ SONA ERMESİ
İntifa hakkı çeşitli şekillerde sona erer bunlar ;
1. İntifa Konusu Şeyin Yok Olması: İntifa hakkının konusu olan şeyin yok olması halinde intifa hakkı da sona erer. Örneğin, bir arsa üzerine kurulan intifa hakkı arsanın toprak kayması nedeniyle yok olması halinde sona erecektir. Çünkü, artık intifa hakkının konusu maldan yararlanma imkanı ortadan kalkmış olacaktır.
2. İntifa Hakkı Süresinin Dolması: İntifa hakkı kurulurken bir süreyle sınırlı olarak kurulmuşsa sürenin dolması ile sona erer. Örneğin, kat mülkiyetine tabi bir daire üzerinde 10 yıllık bir süre için tesis edilen intifa hakkı 10 yıllık sürenin dolmasıyla kendiliğinden sona erer. İntifa hakkı sahibi süre dolmadan önce intifa hakkından vazgeçtiğinde de intifa hakkı sona erer.
3. Kamulaştırma: İntifa hakkı tesis edilen taşınmaz kamulaştırıldığı takdirde, intifa hakkı taşınmaz üzerinde son bularak kamulaştırma bedeli üzerinde devam eder. Kamulaştırma işlemine son verilerek taşınmaz sahibine iade edildiği takdirde intifa hakkı da taşınmaz da yeniden tesis edilir.
4. Cebri İcra Yoluyla Satış : İntifa hakkının tesis edilmesinden önce gayrimenkul üzerinde tesis edilmiş bir taşınmaz rehni varsa taşınmazın cebri icra yoluyla satılması halinde intifa hakkı da sona erer. Ancak, intifa hakkı taşınmaz rehninden önce kurulmuşsa bu halde taşınmaz icra yoluyla satılsa bile intifa hakkı varlığını korumaya devam eder.
5. İntifa Hakkı Sahibinin Ölümü: İntifa hakkı sahibinin ölümü ile intifa hakkı sona erer. Örneğin, 20 yılığına kurulan intifa hakkının ikinci yılında hak sahibinin vefat etmesi intifa hakkını sona erdirir.
6. Tüzel Kişiliğin Sona Ermesi: İntifa hakkı sahibi tüzel kişi ise tüzel kişiliğin sona ermesi ile intifa hakkı da sona erer.
7. Terkin/Mahkeme Kararı ile Terkin: İntifa hakkının sona erme nedenlerinden biri de hak sahibinin intifa hakkını terkin etmesidir. İntifa hakkı sahibi terkin borcu altına girmesine rağmen hakkı terkin etmiyor ise mülkiyet hakkı sahibinin açacağı dava neticesinde mahkemenin terkin kararı vermesi ile de intifa kakı terkin edilmiş olur.
- Paylı mülkiyet hükümlerine tabi bir malda, bir paydaşın kendi payı üzerinde intifa hakkı kurması halinde diğer paydaşlardan biri intifa hakkının kurulduğunun kendisine tebliğinden başlayarak üç ay içinde paylaşma talebinde bulunarak ortaklığın giderilmesi davası açtığında satış yoluyla ortaklığın giderilmesi halinde intifa hakkı buna ilişkin paya düşecek bedel üzerinde devam edecektir (TMK m.700).
AV. EMİNE KARADAL