İhtiyati Haciz
İHTİYATİ HACİZ
İHTİYATİ HACİZ NEDİR ?
Haciz icra iflas hukukunda çeşitli başlıklar altında bölümlere ayrılarak düzenlenmiştir. İhtiyati hacizde bu bölümlerden bir tanesidir. İhtiyati haciz alacaklının, rehinle teminat altına alınmamış ve vadesi gelmiş olan para alacaklarını korumak için mahkeme kararı ile borçlunun ve borçlu malını elinde bulunduran üçüncü şahıslardaki malvarlığına kanuni hakkını kullanarak el koydurduğu geçici bir hukuki korumadır ve ihtiyati haciz talebe bağlıdır.
İHTİYATİ HACZİN KONUSU NEDİR ?
İhtiyati haczin konusu para alacaklarıdır.Bu para alacağı rehinle teminat altına alınmamış ve vadesi gelmiş para alacağı olabileceği gibi henüz vadesi gelmemiş para alacağı da olabilir.
İHTİYATİ HACZİN ŞARTLARI NELERDİR ?
İhtiyati haciz talep edilebilmesi için öncelikle vadesi gelmiş bir para alacağı bulunmalıdır ;bu para alacağı varsa yazılı veya yazısız bir sözleşmeye dayanabileceği gibi haksız fiil ya da sebepsiz zenginleşmeden de kaynaklanıyor olabilir.Önemli olan vadesi gelmiş muaccel bir para alacağının bulunmasıdır.İkinci olarak ise alacağın rehinle teminat altına alınmamış olması gerekir ancak alacak rehin dışındaki bir teminatla teminat altına alınmışsa örneğin kefaletle temin altına alınmışsa bu durumda alacaklı ihtiyati haciz isteyebilir.
İHTİYATİ HACİZ VE İHTİYADİ TEDBİRİN FARKLARI NELERDİR ?
İhtiyati haciz ve ihtiyati tedbir alacaklı veya hak sahibinin alacak ve haklarını koruma altına almak için kanunda düzenlenmiş geçici hukuki koruma yöntemleridir.İhtiyati haciz para alacaklarına ilişkindir ve alacaklının para alacağını güvence altına almak için başvurduğu korumadır ve İcra Ve İflas Kanununda düzenlenmiştir. İhtiyati tedbir ise davacı veya davalı tarafın, dava konusu hakları ile ilgili konularda zarara uğramak için başvurdukları Hukuk Muhakemeleri Kanununda düzenlenmiş ;geniş veya sınırlı olabilen genel hukuki koruma yoludur.
İHTİYATİ HACİZ SEBEPLERİ NELERDİR ?
Alacaklının ihtiyati haczi talep etmesi için bir alacağın bulunması şartı yanında bir de haklı ihtiyati haciz sebeplerine dayanmış olması gereklidir ve İcra Ve İflas Kanunu m.237/1’de sayılan bu sebeplere somut şekilde dayanılmalı ve sebepleri varsa ihtiyati haciz talep edilmesi gerekmektedir şöyleki ; vadesi gelmiş bir para borcu olmasına rağmen borçlu ödeme yapmıyorsa alacaklı bu sebebe dayanıp ihtiyati haciz talep edebilir çünkü borçlunun , borcunu ödememesi alacaklıya alacağını talep etme hakkı verir . Bu durumda alacaklıya düşen somut şekilde borcun zamanında ödenmediğini yaklaşık ispat ölçüsünde ispat etmektir.
VADESİ GELMEMİŞ ALACAKLAR İÇİN İHTİYATİ HACİZ TALEP EDİLEBİLİR Mİ ?
Uygulama da daha çok vadesi gelmiş para alacakları için ihtiyati haciz yapıldığı görüyoruz ancak kanun koyucu vadesi gelmemiş alacaklar içinde bazı sebeplerin olması halinde ihtiyati haciz talep edilebileceğini söylemiştir şöyleki;
Vadesi gelmemiş para alacağı olmasına rağmen eğer borçlunun sürekli bulunduğu bir yerleşim yeri yok ise borçlu, borcunu ödememek için mallarını gizliyor ,mal kaçırmak gayesi ile hareket ediyor , kaçma tehlikesi bulunuyorsa ya da alacaklının alacağını tehlikeye düşürecek hileli işlemler yapıyorsa kanun koyucu alacaklının haklarını tehlikeye düşürmemek adına bu sebepler var ise alacaklıya vadesi gelmemiş olsa bile ihtiyati haciz talebinde bulunabilme hakkı tanımıştır.Alacaklı sayılan bu sebeplerden bir veya birkaçına dayanarak vadesi gelmemiş para alacağını talep edebilir.
İHTİYATİ HACİZ YARGILAMASI NASIL YAPILIR ?
Öncelikle belirtelim ki ihtiyati haciz bir dava değil geçici bir hukuki korumadır ve dilekçe ile talep edilir dilekçede temel hususlar ve ihtiyat haczin dayandığı sebepler açıklanmalıdır. İhtiyati haciz talep eden alacaklı dayandığı sebebi somut şekilde yaklaşık ispat ölçüsüyle ispat edebilmelidir . İhtiyati haciz yargılaması basit yargılama usulüne tabiidir ve adli tatilde de görülen işlerdendir . İhtiyati haciz yargılamasında taraflar alacaklı , borçlu ve varsa üçüncü kişilerdir.İhtiyati haciz yargılamalarında görevli mahkeme asliye hukuk mahkemeleri ve asliye ticaret mahkemesi , yetkili mahkeme ise HMK genel hükümler gereğince borçlunun , ihtiyati haczin talep edildiği tarihteki yerleşim yeri mahkemesi olabilmektedir.
YARGITAY 11. HUKUK DAİRESİ 2014/470 E.- 2014/1824 K. , 03.02.2014 Tarihli kararında” HMK’nın 316/1-c maddesi uyarınca ihtiyati haciz istemlerinin incelenmesi basit yargılama usulüne tabi ise de, aynı Kanun maddesinden de açıkça anlaşılacağı üzere, basit yargılama usulü sadece ve münhasıran sulh hukuk mahkemesinde değil asliye hukuk ve asliye ticaret mahkemelerinin görev alanına giren pek çok dava ve iş bakımından da uygulanan bir yargılama usulü niteliğindedir. Öte yandan, ihtiyati haciz istemi, mahiyeti gereği, 6100 sayılı HMK’nın 2. maddesinde belirtildiği üzere gerek istemde bulunanın ve gerekse de aleyhine istemde bulunulanın mal varlığı haklarına ilişkin bir “iş” niteliğinde olup aksine bir düzenleme söz konusu olmadığı için bu işler bakımından asıl görevli mahkeme asliye hukuk ve/veya işin mahiyetine göre asliye ticaret mahkemesidir. Bu durumda, açık yasa hükümlerine karşın, mahkemece somut istemde yerel mahkemenin görevli olmadığının gözden kaçırılarak yazılı şekilde karar verilmesi doğru olmamış, kararın bozulması gerekmiştir.”demiştir.
İHTİYATİ HACİZ KARARI
İhtiyati hacizde görevli ve yetkili mahkeme basit yargılamayla dosyada inceleme yaptıktan sonra talebin reddine veya kabulüne karar verebilecektir . Eğer alacaklı ihtiyati haczi şartları oluşmadan ve kanundaki sebeplere dayandırmadan talep ettiyse talebi reddedilir bu durumda alacaklı bu karara itiraz karşı istinaf kanun yoluna başvurabilir. Eğer alacaklı ihtiyati haczi talep ederken şartlar oluşmuş ve alacaklı talebini haklı sebeplere dayandırmışsa mahkeme talebi kabul edecektir. Bu durumda borçlu tarafın karara karşı itiraz hakkı vardır.
İhtiyati haciz kararı verilirken , ihtiyati haciz sebebiyle borçlunun ve üçüncü kişilerin ilerde uğrayabilecekleri muhtemel zararlar için bir teminat alınmasına da karar verilecektir ancak alacak bir ilama dayanıyorsa teminat alınmayacak , alacak ilam niteliğinde bir belgeye dayanıyorsa teminata mahkeme karar verebilecektir bunlar dışındaki durumlar için ise teminat alınması gerekmektedir.
İHTİYATİ HACİZ KARARININ YERİNE GETİRİLMESİ
İhtiyati haciz kararı verildikten sonra alacaklı tarafın on gün içinde kararın yerine getirilmesi talep etmesi lazımdır. Bu süre alacaklı ihtiyati haciz sırasında hazır ise haczin icra tarihinde değilse de haciz tutanağının tebliğinden itibaren işlemeye başlar , süresinde takip talebinde bulunulmadığı taktirde ihtiyati haciz kararı kendiliğinden düşer ve uygulanmaz çünkü on günlük süre hak düşürücü süredir. Alacaklı kararın icrasını kararı veren mahkemenin yargı çevresinde bulunan icra dairesinden istemelidir. Ancak ihtiyati haczi istenen mallar başka bir yerde bulunuyor da olabilir bu durumda alacaklının , malın bulunduğu yer icra dairesinden istinabe yoluyla kararın icrasını istemesi gerekecektir.Karar icra edildiği sırada oluşan şikayetlerinde kararı yerine getiren icra dairesine yapılması gerekir.Haciz uygulanırken haczi uygulayan memurca bir haciz tutanağı tutularak bu tutanak ,haciz sırasında bulunmayan ilgililere üç gün içerisinde tebliğ edilerek haberdar edilirler.İhtiyati haciz sırasında borçlunun veya borçluya ait fakat üçüncü kişinin elindeyken haczedilen mallar ; borçlu ve malı elinde bulunduran üçünki kişi tarafından İcra Ve İflas Kanunu m.263’e dayanılarak teminat karşılığında kendilerinde kalmasını talep etmeleri halinde kendilerinde bırakılır.Yerine getirilen ihtiyati haciz kararı , haciz koyduran alacaklıya geçici iştirak imkanı verir .
İHTİYATİ HACİZ KARARINA NASIL İTİRAZ EDİLİR ?
Mahkemece verilen ihtiyati haciz karının kaldırılması için kanun borçluya iki yol sunar bunlar karara itiraz ve teminat yatırılması olarak karşımıza çıkar. İtiraz yolu şöyledir ; ihtiyati haciz kararının kaldırılmasını isteyen borçlu ve üçüncü kişiler karara karşı istinafa başvurarak itiraz edebileceklerdir ve bu itirazın haklı sebeplerle olması gerekmektedir bu sebepler mahkemenin yetkisine itiraz,ihtiyati haciz sebebine itiraz ve teminata itiraz olabilir. Ancak burada unutulmaması gereken borçlunun bu itirazı yapabilmesi, ihtiyati haciz kararı verilirken dinlenmemiş olmasına bağlı bir işlemdir. Üçüncü kişilerin itiraz yoluna başvurması ise ihtiyati hacizle menfaatlerinin zarara uğraması şartına bağlıdır. İtirazlar yedi günlük süreye bağlı olarak yapılır.Bu süre borçlu için ,ihtiyati haciz kararı hazır olduğu durumda verilmişse haczin konulduğu ; yokluğunda verildiği durumda ise haciz tutanağının tebliğinden itibaren işlemeye başlar. Üçüncü kişiler için süre ihtiyati haciz kararının öğrenilmesinden itibaren işlemeye başlar. İtirazlar duruşma yapılarak incelenir ve karara bağlanır ancak taraflar yok ise dosya üzerinden inceleme yapılarak karar verilir. Şu da unutulmamalıdır ki itiraz yoluna başvurulması hali ihtiyati haciz kararının icrasını durdurmamaktadır
YARGITAY 6. HUKUK DAİRESİ 2015/8053 E.-2016/1120 K. nolu ve 18.02.2016 tarihli kararında “Uyuşmazlık, ihtiyati haczin kaldırılması istemine ilişkindir. Mahkemece itirazın reddine karar verilmiş, hüküm, ihtiyati hacze itiraz eden tarafından temyiz edilmiştir.İhtiyati haciz isteyenin, gemi yüklemesi esnasında yüklemede kullanılan vincin gemi vinci halatının kopması sonucu iş makinesinin kullanılamaz hale geldiğini belirterek 100.000€ araç bedeli ve 56250 TL iş gücü kaybı bedeli üzerinden borca yeter miktarı üzerine İİK’nun 257/1. ve müteakip maddeleri gereğince ihtiyati haciz konulmasına”, borçlunun ihtiyati hacze itiraz etmesi üzerine de “itirazın reddine” karar verildiği dosya içeriğinden anlaşılmaktadır.İhtiyati haczin şartları İ.İ.K.nun 257. maddesinde sıralanmıştır. Buna göre “rehinle temin edilmemiş ve vadesi gelmiş bir para borcunun alacaklısı, borçlunun yedinde veya üçüncü şahısta olan taşınır ve taşınmaz mallarını ve alacaklarıyla diğer haklarını ihtiyaten haczettirebilir.”Somut olayda, davacı tarafından kusur sorumluluğuna dayalı borç nedeniyle ihtiyati hacze karar verilmiştir. İhtiyati hacze konu alacağının yargılama sonucunda kusur sorumluluğuna göre belirlenecek olması nedeniyle İİK.nun 257.maddesi koşulları taşımamaktadır. Bu nedenle ihtiyati hacze itirazın kabulüne karar verilmesi gerekirken yazılı şekilde talebin reddine karar verilmesi doğru değildir.Hüküm bu nedenle bozulmalıdır.”demiştir.
İHTİYATİ HACİZDEN KAYNAKLI TAZMİNAT DAVASI
İhtiyati haciz koyduran alacaklı haksız çıktığı taktirde ; haksız ihtiyati haciz sebebiyle ortaya çıkan zarardan alacaklı sorumlu olacaktır.Bu durumda borçlu ve üçünçü kişiler alacaklıya karşı açacakları tazminat davası ile zararlarının tazminini talep edebilirler; unutulmamalıdır ki bu dava bir yıllık zamanaşımına tabiidir.
Sonuç olarak ihtiyati hacizle ilgili açıklamalarımız bu kadardır. Daha detaylı bilgi almak istiyorsanız size hukuki danışmanlık yapabiliriz web sitemizdeki adresten bizimle iletişime geçebilir ve uzman avukatımızdan bilgi alabilirsiniz .